Ο βήχας είναι από τα πιο συχνά συμπτώματα που οδηγούν ασθενείς στον γιατρό της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Αν και αποτελεί αμυντικό μηχανισμό, όταν επιμένει μπορεί να κρύβει σοβαρές παθήσεις και να προκαλεί επιπλοκές. Η έγκαιρη διάγνωση από πνευμονολόγο είναι καθοριστική, ειδικά σε περιπτώσεις χρόνιου βήχα.
Γενιικά Στοιχεία
Ο βήχας είναι το πιο συχνό σύμπτωμα που οδηγεί έναν ασθενή στον ιατρό της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Σε μια μελέτη 200.000 ασθενών στην Αγγλία φάνηκε ότι περίπου το 18% του συνολικού πληθυσμού εξετάστηκε τουλάχιστον μία φορά από ιατρό της ΠΦΥ για μια κατάσταση ή θεραπεία που σχετίζονταν με βήχα. Ειδικά όσον αφορά στον χρόνιο βήχα, μία μετανάλυση 90 μελετών έδειξε ότι o βήχας εμφανίζεται σε ποσοστό 9,6% παγκοσμίως.
Παρόλο που ο βήχας είναι ένας μηχανισμός άμυνας για τον οργανισμό, καθώς με αυτόν απομακρύνονται βλαβερές ουσίες και παθογόνα από το αναπνευστικό σύστημα, όταν είναι έντονος και επίμονος μπορεί να προκαλέσει σημαντικές επιπλοκές.
Τέτοιες είναι η δυσφωνία, η ακράτεια ούρων, τα επεισόδια απώλειας συνείδησης, οι έμετοι, τα κατάγματα πλευρών, προβλήματα στις σχέσεις των ανθρώπων, η απομόνωση και κατάθλιψη, ακόμα και τα τροχαία ατυχήματα! Επιπλέον ο βήχας μπορεί να οφείλεται στην παρουσία ηπίων ή ακόμα και σοβαρών νοσημάτων που μπορεί μάλιστα και να είναι απειλητικά ακόμα και για την ζωή του ασθενούς. Είναι επομένως σημαντικό όταν ένας ασθενής παρουσιάζει βήχα να εξετάζεται από τον ιατρό του, και ειδικά από τον πνευμονολόγο του.
Η διερεύνηση του βήχα, ειδικά του χρόνιου, αποτελεί συχνά μια από τις πιο δύσκολες προκλήσεις για τον πνευμονολόγο. Λόγω της πολυπλοκότητας της προτείνεται στις οδηγίες της ομάδας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας (ΕΠΕ), ένας διαγνωστικός αλγόριθμός που περιγράφεται συνοπτικά παρακάτω.
Γνωρίζατε ότι κάποια φάρμακα προκαλούν βήχα ακόμα και μήνες μετά την έναρξή τους?
Όταν ο Βήχας Επιμένει: Τι Κάνει ο Πνευμονολόγος;
Αρχικά, ο πνευμονολόγος σας θα λάβει αναλυτικά το ιστορικό σας που αφορά στα χαρακτηριστικά του βήχα (έναρξη, διάρκεια, ένταση, εκλυτικά αίτια, διακυμάνσεις κα), στα άλλα νοσήματα από τα οποία πιθανώς πάσχετε, αλλά και τα φάρμακα τα οποία λαμβάνετε. Μεγάλη επίσης σημασία έχει εάν καπνίζετε καθώς η εισπνοή οποιουδήποτε καπνικού προϊόντος μπορεί να προκαλέσει χρόνιο βήχα!
Αφού λάβει το ιστορικό σας και εκτιμήσει την βαρύτητα του βήχα, ο ιατρός θα σας εξετάσει και τέλος θα αξιολογήσει τα πιθανά παθολογικά ευρήματα μιας ακτινογραφίας θώρακος. Με τα τρία αυτά στοιχεία (ιστορικό-εξέταση-ακτινογραφία) συχνά οδηγούμαστε σε μια πρώτη διάγνωση για την αιτία του βήχα. Για παράδειγμα μπορεί η κατά την κλινική εξέταση να βρεθεί ότι έχετε χαμηλό οξυγόνο ή ευρήματα στην ακρόαση του πνεύμονα. Μπορεί επίσης η ακτινογραφία θώρακος να αναδεικνύει μία σημαντική πνευμονική νόσο, ενώ από το ιστορικό μπορεί να βρεθεί αν κάποιο φάρμακο που παίρνετε προκαλεί βήχα!
Σε κάθε τέτοια περίπτωση και ανάλογα με τα αρχικά ευρήματα, ο ιατρός θα ζητήσει περαιτέρω ειδικές εξετάσεις ή θα σας χορηγήσει θεραπεία ειδική για κάθε νόσημα. Μια από τις ειδικές εξετάσεις που πιθανώς θα υποβληθείτε στον πνευμονολόγο είναι η σπιρομέτρηση, η οποία γίνεται εκπνέοντας δυνατά σε ένα ειδικό μηχάνημα. Η σπιρομέτρηση και μας δίδει πολύτιμες πληροφορίες για την λειτουργία του πνεύμονα και μας καθοδηγεί στην εύρεση της αιτίας του βήχα.
Άσθμα, Γαστροοισοφαγική Παλινδρόμηση, Σύνδρομο Βήχα Ανώτερων Αεραγωγών: Οι Συνήθεις Ύποπτοι του Βήχα.
Πολύ συχνά ο αρχικός αυτός έλεγχος δεν έχει ιδιαίτερα παθολογικά ευρήματα. Στην περίπτωση αυτή ο πνευμονολόγος θα διερευνήσει τα 3 πιο συχνά νοσήματα που προκαλούν χρόνιο βήχα: Το άσθμα, την γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσο (ΓΟΠΝ) και το σύνδρομο βήχα ανωτέρων αεραγωγών (ΣΒΑΑ).
Άσθμα: Μια Συχνή αλλά Ελέγξιμη Πάθηση
Το άσθμα εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες και εκδηλώνεται με δύσπνοια, βήχα, συριγμό, βάρος στο στήθος που παρουσιάζουν μεταβολές στον χρόνο και μπορεί να επιδεινώνονται σε κάποιες περιστάσεις (πχ σκόνη, αλλεργιογόνα, άσκηση/γέλιο) ή σε κάποιες εποχές. Στην Ελλάδα από άσθμα πάσχει περίπου το 9% του πληθυσμού. Για την διάγνωση του είναι απολύτως απαραίτητη η σπιρομέτρηση στον πνευμονολόγο, ενώ συχνά γίνονται και άλλες ειδικές εξετάσεις όπως η ταλαντωσιμετρία η μέτρηση εκπνεόμενου NO. Για την αντιμετώπιση του άσθματος χορηγούμε κυρίως φάρμακα με τη μορφή εισπνοών με θεαματικά αποτελέσματα.
Γαστροοισοφαγική Παλινδρόμηση
Όταν ο ασθενής πάσχει από ΓΟΠΝ συνήθως εμφανίζει αίσθημα καύσου στο στήθος, όξινες ερυγές και/ή αναγωγές που επιτείνονται με τα γεύματα και κατά την πρωινή έγερση. Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται χορήγηση κατάλληλης αγωγής, συντηρητικά μέτρα (διατροφικά, απώλεια βάρους κα) και συνεργασία με γαστρεντερολόγο για πιθανό ενδοσκοπικό έλεγχο (γαστροσκόπηση).
ΓΣΒΑΑ: Ο Ρόλος της Μύτης στον Επίμονο Βήχα
Το ΣΒΑΑ προκαλείται από εκκρίσεις που ερεθίζουν υποδοχείς του βήχα που υπάρχουν σε ρινίτιδα και άλλες παθήσεις της μύτης και παρουσιάζεται με αίσθημα ξένου σώματος στον λαιμό, βράγχος φωνής, ρινική συμφόρηση και καταρροή. Για την αντιμετώπισή του χρησιμοποιούνται ενδορινικά φάρμακα, ρινικές πλύσεις και αντισταμινικά αφού γίνει ενδελεχής έλεγχος με ενδοσκόπηση από ΩΡΛ.
Όταν βήχετε συχνά κλείνετε τα μάτια και αυτό είναι φυσιολογικό….μην κλείνετε όμως τα μάτια στις αιτίες που προκαλούν τον βήχα. Μπορεί να πάσχετε από ένα σοβαρό νόσημα. Επισκεφτείτε έναν πνευμονολόγο. Αυτός είναι ο πλέον ειδικός για να διερευνήσει και να αντιμετωπίσει τον βήχα σας!
Όταν ο Βήχας Επιμένει Παρά τη Θεραπεία.
Βήχας χωρίς Αιτία; Όταν η Διάγνωση Απαιτεί Ειδική Διερεύνηση
Υπάρχουν περιπτώσεις που ο αρχικός έλεγχος και η χορήγηση θεραπείας δεν δίνει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Στην περίπτωση αυτή ο ιατρός σας θα διερευνήσει εκ νέου το ιστορικό σας και τα αποτελέσματα του αρχικού ελέγχου, θα συμπληρώσει εξετάσεις που πιθανώς δεν έγιναν (πχ αξονική θώρακος) και θα δώσει περαιτέρω στοχευμένη θεραπεία.
Σε σπανιότατες περιπτώσεις ο βήχας επιμένει παρά την εκτεταμένη διερεύνηση και αντιμετώπιση. Τότε πρόκειται για τον χρόνιο ανθεκτικό βήχα ο οποίος αντιμετωπίζεται με ειδικά φάρμακα που χορηγούνται σε συνεργασία με ειδικά κέντρα βήχα.
Το 2023 στα πλαίσια του 32ου Πανελλήνιου Πνευμονολογικού Συνεδρίου παρουσιάστηκαν από τον κ. Βιττωράκη Στυλιανό, συντονιστή της ομάδας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας (ΕΠΕ), οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες για τη διερεύνηση του χρόνιου βήχα. Οι οδηγίες αυτές καταρτίστηκαν από μια ομάδα πνευμονολόγων που εργάζονται στην ΠΦΥ και έχουν σκοπό να βοηθήσουν τους ιατρούς στη διερεύνηση και την αντιμετώπιση του σημαντικού αυτού συμπτώματος που ταλαιπωρεί συχνά τους ασθενείς. Οι οδηγίες αυτές έχουν δημοσιευτεί στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό Pneumon.
