Η Αλήθεια Πίσω από τις Αντιφάσεις
Η συζήτηση για το εάν το ηλεκτρονικό τσιγάρο αποτελεί φίλο ή εχθρό της υγείας έχει αναδείξει πολλές αντικρουόμενες απόψεις και αντιλήψεις.
Αν και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αποτελεί ένα εργαλείο που βοηθά στη διακοπή του καπνίσματος ή είναι λιγότερο επιβλαβές από το κανονικό τσιγάρο, άλλοι προειδοποιούν για τους κινδύνους που μπορεί να συνεπάγεται η χρήση του.
Είναι σημαντικό να εξετάσουμε τις επιστημονικές έρευνες και τις απόψεις των ειδικών προτού διαμορφώσουμε τη δική μας άποψη.
Τι είναι το Ηλεκτρονικό Τσιγάρο;
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι συσκευές που επιτρέπουν την εισπνοή νικοτίνης. Παρόλο που τα προϊόντα είναι σχετικά καινούργια, έχουν ήδη γίνει αρκετές μελέτες που να αξιολογούν τα οφέλη και τους κινδύνους.
Το παρόν κείμενο αποτελεί τροποποίηση δελτίου από το ίδρυμα ELF (European Lung Foundation) και εξηγεί τι είναι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, πώς χρησιμοποιούνται και γιατί γίνεται τόσος λόγος για τη χρήση τους.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν γνωρίσει προοδευτικά αυξανόμενη διάδοση κατά τη δεκαετία του 2000. Παρά το ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα θα μπορούσαν να έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τη βλάβη που προκαλεί το κάπνισμα, η πλειοψηφία των επιστημονικών μελετών δεν επιβεβαίωσε την ασφάλεια και την χρησιμότητά τους ως βοήθημα διακοπής του καπνίσματος.
Σε αντίθεση με άλλα προϊόντα που είναι ευρέως διαθέσιμα, οι ιατρικές Αρχές στην Ευρώπη δεν έχουν εγκρίνει ακόμα τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ως βοήθημα για διακοπή του καπνίσματος.
Εξαιρετικά εθιστικό
Καθώς το κάπνισμα είναι εξαιρετικά εθιστικό, το κόψιμο της συνήθειας αυτής από τον καπνιστή δεν είναι εύκολο χωρίς βοήθεια. Τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος παίζουν καίριο ρόλο στη βοήθεια των ατόμων να σταματήσουν το κάπνισμα προσφέροντας την πλέον κατάλληλη και επιστημονική μέθοδο, χρησιμοποιώντας μια σειρά προϊόντων και διάφορες στρατηγικές.
Σε αυτά συγκαταλέγονται συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως ειδικά χάπια, υποκατάστατα νικοτίνης, αυτοκόλλητα επιθέματα ή παστίλιες, και συμβουλευτικές υπηρεσίες.
Σχεδιασμός Ηλεκτρονικών Τσιγάρων
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να έχουν την όψη και την αίσθηση των τσιγάρων.Αποτελούνται από τρία μέρη: την μπαταρία, τον ατμοποιητή και την φύσιγγα.
Η συσκευή λειτουργεί με την ατμοποίηση του υγρού που περιέχεται στην φύσιγγα. Έτσι δημιουργείται ατμός που ο χρήστης μπορεί να τον εισπνεύσει και δίνει την εντύπωση ότι εκπνέει καπνό.
Αντίθετα με τα κανονικά τσιγάρα αυτές οι συσκευές δεν περιέχουν καπνό αλλά περιέχουν νικοτίνη στο υγρό της φύσιγγας. Το υγρό μπορεί να έχει διάφορες γεύσεις και διαφορετικές ποσότητες νικοτίνης που μπορεί να επιλέξει ο χρήστης.
Γιατί πολλοί καπνιστές επιλέγουν να χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα;
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα διαφημίζονται ως ασφαλή υποκατάστατα του καπνού, ότι δηλαδή προκαλούν λιγότερη βλάβη από τα κανονικά τσιγάρα, με αποτέλεσμα κάποιοι καπνιστές να τα επιλέγουν για να συνεχίσουν τη συνήθεια τους με πιο «ασφαλή» τρόπο. Πολλοί καπνιστές επίσης νιώθουν βελτίωση στην αναπνοή τους και ικανοποιείται η ανάγκη τους για κάπνισμα όταν αλλάζουν το συμβατικό τσιγάρο με ηλεκτρονικό. Συγκριτικά με άλλες μεθόδους διακοπής ελάχιστοι καταφέρνουν να το κόψουν. Σαν προϊόντα είναι επίσης αρκετά ελκυστικά και συχνά ενσωματώνουν πολλές άλλες ηλεκτρονικές λειτουργίες (USB, φορτιστές κινητών κ.α). Αρκούν όμως αυτά για να γίνει το ηλεκτρονικό τσιγάρο αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα;Γιατί οι ιατροί είναι επιφυλακτικοί στη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου;
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν αποτελέσει αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων στα ΜΜΕ σε όλη την Ευρώπη καθώς η πλειοψηφία των παρόχων υπηρεσιών υγείας εκφράζει επιφυλάξεις για την προώθηση και τη χρήση των προϊόντων. Μπορεί να υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι ιατροί είναι επιφυλακτικοί στη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου. Μερικοί λόγοι είναι οι εξής:
1. Υπάρχουν διαφορετικοί κανονισμοί για τα προϊόντα – δεν ελέγχονται για τις ουσίες που περιέχουν:
Προς το παρόν ανά την Ευρώπη υπάρχουν διαφορετικοί κανονισμοί για την παρασκευή και διάθεση ηλεκτρονικών τσιγάρων.
Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιορισμοί για τις χημικές ουσίες που μπορούν να προστεθούν στις φύσιγγες.
Σημαίνει επίσης ότι δεν υποβάλλονται σε αυστηρό ποιοτικό έλεγχο, και πως τα προϊόντα που κυκλοφορούν μπορεί να φέρουν την ίδια σήμανση αλλά να περιέχουν διαφορετικές ποσότητες χημικών ουσιών και νικοτίνης, γεγονός το οποίο έχει επιβεβαιωθεί σε μελέτες.
2. Διαιωνίζεται μια εθιστική συμπεριφορά στους καπνιστές:
Διαιωνίζεται μια εθιστική συμπεριφορά στους καπνιστές:Καθώς τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν την όψη και αίσθηση του κανονικού τσιγάρου, δεν υπάρχει κάτι που να προτρέπει τους χρήστες να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους.
Ο εθισμός τους στα σωματικά και συναισθηματικά στοιχεία του καπνίσματος συνεχίζεται και διαιωνίζεται έτσι μια επίσης βλαβερή συμπεριφορά.
3. Απενοχοποιείται το κάπνισμα, γίνεται αποδεκτή μια βλαβερή συμπεριφορά κυρίως στα παιδιά αλλά και σε άτομα που έχουν κόψει ή προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα:
Η απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους και η συνεχής ενημέρωση για τις βλαβερές συνέπειες του έχει συμβάλει στην αλλαγή της αντίληψης περί καπνίσματος, κάνοντας το μη φυσιολογικό και μη αποδεκτό.
Ο αντικαπνιστικός αυτός αγώνας έχει οδηγήσει σε μείωση του ποσοστού των καπνιστών σε πολλές χώρες και βελτίωσε θεαματικά το επίπεδο υγείας των πολιτών τους.Όσον αφορά το ηλεκτρονικό τσιγάρο, μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχαν περιορισμοί για τη χρήση του σε γραφεία και άλλους δημόσιους χώρους όπου το συνηθισμένο κάπνισμα απαγορεύεται.
3. (συνέχεια)
Η θέα ατόμων που καπνίζουν ηλεκτρονικά τσιγάρα αλλά και η προώθηση του μηνύματος ότι είναι πιο ασφαλή οδηγεί στην αποδοχή τους ως μία εναλλακτική αντί του συμβατικού τσιγάρου.
Με τον τρόπο αυτό παρασύρονται τα άτομα που έχουν κόψει το κάπνισμα ή προσπαθούν να το κόψουν, να ξανακυλήσουν στη συνήθεια αυτή.
Όμοια δελεάζονται οι μη καπνιστές να ξεκινήσουν το κάπνισμα. Ο κίνδυνος αυτός φαίνεται να είναι ιδιαίτερα μεγάλος στα παιδιά. Στις ΗΠΑ όπου μέσα σε 2 χρόνια (2011-2013) αυξήθηκε η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου κατά 230% βρέθηκε ότι ο «πειραματισμός» (≥1 εισπνοή) με ηλεκτρονικό τσιγάρο εξαπλασίαζε (χ6) την πιθανότητα να γίνει κάποιος καπνιστής, ενώ οι καθημερινοί του χρήστες είχαν οκταπλάσιες (χ8) πιθανότητες να γίνουν «μόνιμοι» καπνιστές.
Είναι επομένως το ηλεκτρονικό τσιγάρο ο «δούρειος ίππος» για την εξάπλωση του συμβατικού τσιγάρου ιδίως στους νέους?
4. Δεν είναι ασφαλές καθώς περιέχει βλαβερές ουσίες:
Ένα βασικό θέμα που προβληματίζει την επιστημονική κοινότητα τη δεδομένη στιγμή είναι ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για τις πιθανές βλαβερές μακροχρόνιες συνέπειες για τον χρήστη.
Κάποια από τα βλαβερά προϊόντα που παράγονται από το ηλεκτρονικό ανιχνεύονται σε μικρότερη περιεκτικότητα σε σχέση με το κάπνισμα κανονικών τσιγάρων, ενώ άλλες χημικές ουσίες παράγονται μόνο από το ηλεκτρονικό. Πολλές από τις ουσίες αυτές, ασχέτως περιεκτικότητας είναι καρκινογόνες.
Μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει μακροχρόνιες μελέτες για τις επιπτώσεις των προϊόντων αυτών στην υγεία ειδικά όσον αφορά στην εμφάνιση καρκίνου και καρδιοπαθειών.
Αρκετές έρευνες ωστόσο έχουν δείξει ότι η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου προκαλεί αλλοιώσεις στη λειτουργία του πνεύμονα (βρογχόσπασμος, μείωση της ελαστικότητας, αύξηση του οξειδωτικού stress), της καρδιάς (αύξηση σκληρότητας αρτηριών) και αυξάνει την ευαισθησία του οργανισμού στην εμφάνιση λοιμώξεων.
Θα πρέπει επομένως να γίνουν περισσότερες έρευνες για τις μακροχρόνιες επιβλαβείς συνέπειες του ατμού, των αρωμάτων και των προσθέτων που παρέχουν τη νικοτίνη.
5. Δεν έχουν σαφή αποτελεσματικότητα:
Παρόλο που οι περισσότεροι καπνιστές τα χρησιμοποιούν για να κόψουν το κάπνισμα, σπάνια το πετυχαίνουν.
Σε μελέτες έχει φανεί ότι η αποτελεσματικότητα τους συγκρίνεται μόνο με αυτή των τσιχλών νικοτίνης και μάλιστα όταν αυτές δίνονται μόνες τους (ως μονοθεραπεία), πρακτική που σχεδόν ποτέ δεν εφαρμόζεται στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος.
Με κανένα τρόπο δεν μπορεί να συγκριθεί με την αποτελεσματικότητα των επιστημονικά αποδεδειγμένων μεθόδων διακοπής που χρησιμοποιούμε στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος μας.
Ακόμη κι αν στο μέλλον ελεγχθεί η σύσταση του ηλεκτρονικού τσιγάρου ώστε να μη προκαλεί βλάβες στην υγεία, είναι απίθανο να χρησιμοποιηθεί μόνο του ως μέσο διακοπής καπνίσματος.
Υπάρχει συνεχής επιστημονική έρευνα για τις επιπτώσεις της χρήσης των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην υγεία, με κάποιες μελέτες να υποστηρίζουν ότι μπορούν να είναι μια λιγότερο επιβλαβής εναλλακτική στα παραδοσιακά τσιγάρα, ενώ άλλες επισημαίνουν πιθανούς κινδύνους για την υγεία, όπως προβλήματα του αναπνευστικού συστήματος και εθισμό.
Γιατί είναι απαραίτητη η νομοθετική ρύθμιση του προϊόντος;
Η νομοθετική ρύθμιση για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι απαραίτητη για πολλούς λόγους. Καταρχάς, επειδή τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι προϊόντα που απευθύνονται σε καταναλωτές, η ρύθμιση τους προστατεύει από πιθανούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια.
Προστασία και Ασφάλεια
Τα υποκατάστατα νικοτίνης και οι συσκευές που βοηθούν τους καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα υπόκεινται σε ρυθμιστικούς κανονισμούς σαν φάρμακα. Αυτό σημαίνει ότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων διασφαλίζει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της χρήσης των φαρμάκων και των ιατρικών συσκευών.
Αν θεσπιστούν κανονισμοί για το προϊόν, οι χημικές ουσίες που περιέχονται στα ηλεκτρονικά τσιγάρα και οι ποσότητες νικοτίνης που βρίσκονται στις συσκευές θα υπόκεινται σε ποιοτικό έλεγχο. Εάν διασφαλιστούν οι συνθήκες αυτές και επιβεβαιωθεί η ασφάλεια τους, με νέες επιστημονικές έρευνες θα πρέπει να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητά τους ώστε να χρησιμοποιηθούν ως μέσο για την διακοπή του καπνίσματος στα πλαίσια των οργανωμένων ιατρείων διακοπής καπνίσματος.
Ακόμη όμως κι αν χρησιμοποιηθούν στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος στο μέλλον, οι περιορισμοί χρήσης του σε δημόσιους χώρους θα πρέπει να εξακολουθούν να υφίστανται και να εφαρμόζονται ως σημαντικό μέτρο αντιμετώπισης της καπνιστικής συνήθειας.
Η τρέχουσα κατάσταση στον κόσμο και την Ευρώπη:
Η τρέχουσα κατάσταση σχετικά με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα εξακολουθεί να είναι αμφιλεγόμενη και υπό διαμόρφωση, ειδικά μετά την αύξηση της χρήσης τους και την εμφάνιση νέων τεχνολογιών στον τομέα.
Προκλήσεις και Προοπτικές
Οι περιορισμοί και οι κανονισμοί για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα διαφέρουν ανά τον κόσμο. Στα διάφορα κράτη-μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζονται επίσης διαφορετικά: ως προϊόντα καπνού ή ως φαρμακευτικά προϊόντα ή ως καταναλωτικά προϊόντα σύμφωνα με την Γενική Οδηγία για την Ασφάλεια των Προϊόντων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη θέσπιση κανονισμών που θα τα αντιμετωπίζουν ως φαρμακευτικά προϊόντα στην αναθεώρηση της Οδηγίας για τα Προϊόντα Καπνού, ενώ ο Αμερικανικός οργανισμός φαρμάκων πρόσφατα απαγόρευσε την χρήση τους σε νέους κάτω των 18 ετών.
Στην Ελλάδα πρόσφατα απαγορεύτηκε η χρήση κάθε προϊόντος καπνού (συμπεριλαμβανομένου και του ηλεκτρονικού τσιγάρου) στους δημόσιους χώρους
Δεν υπάρχει λιγότερο βλαβερό κάπνισμα. Οι καπνιστές δεν θα πρέπει να ανταλλάσσουν ένα καρκινογόνο προϊόν με ένα άλλο.
