Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί στην αγορά εναλλακτικοί τρόποι καπνίσματος με κύριους το ηλεκτρονικό τσιγάρο και τα νεότερα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού. Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο είναι ότι τα προϊόντα αυτά παρουσιάζονται ως ασφαλείς εναλλακτικές επιλογές του συμβατικού τσιγάρου. Είναι όμως αυτό αληθινό;
Τί είναι το ηλεκτρονικό τσιγάρο και τί τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού (πχ IQOS);
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι συσκευές που επιτρέπουν την εισπνοή νικοτίνης. Παρόλο που τα προϊόντα είναι σχετικά καινούργια, έχουν ήδη γίνει αρκετές μελέτες που να αξιολογούν τα οφέλη και τους κινδύνους.
Το παρόν κείμενο αποτελεί τροποποίηση δελτίου από το ίδρυμα ELF (European Lung Foundation) και εξηγεί τι είναι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, πώς χρησιμοποιούνται και γιατί γίνεται τόσος λόγος για τη χρήση τους.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν γνωρίσει προοδευτικά αυξανόμενη διάδοση κατά τη δεκαετία του 2000. Παρά το ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα θα μπορούσαν να έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τη βλάβη που προκαλεί το κάπνισμα, η πλειοψηφία των επιστημονικών μελετών δεν επιβεβαίωσε την ασφάλεια και την χρησιμότητά τους ως βοήθημα διακοπής του καπνίσματος.
Σε αντίθεση με άλλα προϊόντα που είναι ευρέως διαθέσιμα, οι ιατρικές Αρχές στην Ευρώπη δεν έχουν εγκρίνει ακόμα τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ως βοήθημα για διακοπή του καπνίσματος.
Εξαιρετικά εθιστικό
Καθώς το κάπνισμα είναι εξαιρετικά εθιστικό, το κόψιμο της συνήθειας αυτής από τον καπνιστή δεν είναι εύκολο χωρίς βοήθεια. Τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος παίζουν καίριο ρόλο στη βοήθεια των ατόμων να σταματήσουν το κάπνισμα προσφέροντας την πλέον κατάλληλη και επιστημονική μέθοδο, χρησιμοποιώντας μια σειρά προϊόντων και διάφορες στρατηγικές.
Σε αυτά συγκαταλέγονται συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως ειδικά χάπια, υποκατάστατα νικοτίνης, αυτοκόλλητα επιθέματα ή παστίλιες, και συμβουλευτικές υπηρεσίες.
Σχεδιασμός Ηλεκτρονικών Τσιγάρων
Τόσο τα ηλεκτρονικά τσιγάρα όσο και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να έχουν την όψη και την αίσθηση των τσιγάρων.
Tα ηλεκτρονικά τσιγάρα αποτελούνται από τρία μέρη: την μπαταρία, τον ατμοποιητή και την φύσιγγα. Οι συσκευές αυτές λειτουργούν με την ατμοποίηση του υγρού που περιέχεται στην φύσιγγα.
Έτσι δημιουργείται ατμός που ο χρήστης μπορεί να τον εισπνεύσει και δίνει την εντύπωση ότι εκπνέει καπνό. Αντίθετα με τα κανονικά τσιγάρα αυτές οι συσκευές δεν περιέχουν καπνό αλλά περιέχουν νικοτίνη στο υγρό της φύσιγγας. Το υγρό μπορεί να έχει διάφορες γεύσεις και διαφορετικές ποσότητες νικοτίνης που μπορεί να επιλέξει ο χρήστης.
Γιατί πολλοί καπνιστές επιλέγουν να χρησιμοποιούν τις εναλλακτικές αυτές μεθόδους καπνίσματος;
α ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού διαφημίζονται ως ασφαλή υποκατάστατα του καπνού, ότι δηλαδή προκαλούν λιγότερη βλάβη από τα κανονικά τσιγάρα, με αποτέλεσμα κάποιοι καπνιστές να τα επιλέγουν για να συνεχίσουν τη συνήθεια τους με πιο «ασφαλή» τρόπο. Μερικοί καπνιστές επίσης νιώθουν βελτίωση στην αναπνοή τους και ικανοποιείται η ανάγκη τους για κάπνισμα όταν αλλάζουν το συμβατικό τσιγάρο με αυτά.
Ελάχιστοι καπνιστές μάλιστα καταφέρνουν να κόψουν το κάπνισμα με τα προϊόντα αυτά, σαφώς λιγότεροι συγκριτικά με άλλες μεθόδους διακοπής. Σαν προϊόντα είναι επίσης αρκετά ελκυστικά και συχνά ενσωματώνουν πολλές άλλες ηλεκτρονικές λειτουργίες (USB, φορτιστές κινητών κ.α). Αρκούν όμως αυτά για να γίνουν αποδεκτά από την επιστημονική κοινότητα;
Αρκούν όμως αυτά για να γίνει το ηλεκτρονικό τσιγάρο αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα;
Το Νέο Πρόσωπο του Καπνίσματος:
Τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού με κύριο εκπρόσωπο τους το IQOS είναι ένα νέο σύστημα χορήγησης νικοτίνης το οποίο παρουσιάζεται από την καπνοβιομηχανία ως “προϊόν που ζεσταίνει – δεν καίει”. Τα προϊόντα αυτά αποτελούνται από μία βάση-υποδοχέα η οποία θερμαίνει μία ράβδο (Stick) καπνού παράγοντας αερόλυμα που περιέχει νικοτίνη. Οι καπνοβιομηχανίες ισχυρίζονται ότι καθώς ο καπνός δεν καίγεται, τα επίπεδα επιβλαβών χημικών ουσιών είναι σημαντικά μειωμένα σε σύγκριση με τον καπνό του τσιγάρου.
Παλιά Τρικ σε Νέες Συσκευασίες
Καθώς το κάπνισμα είναι εξαιρετικά εθιστικό, το κόψιμο της συνήθειας αυτής από τον καπνιστή δεν είναι εύκολο χωρίς βοήθεια. Τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος παίζουν καίριο ρόλο στη βοήθεια των ατόμων να σταματήσουν το κάπνισμα προσφέροντας την πλέον κατάλληλη και επιστημονική μέθοδο, χρησιμοποιώντας μια σειρά προϊόντων και διάφορες στρατηγικές.
Σε αυτά συγκαταλέγονται συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως ειδικά χάπια, υποκατάστατα νικοτίνης, αυτοκόλλητα επιθέματα ή παστίλιες, και συμβουλευτικές υπηρεσίες.
Για τις 2 αυτές νέες κατηγορίες καπνικών προϊόντων, οι εταιρίες χρησιμοποιούν όμοιες τακτικές προώθησης με το τσιγάρο στοχεύοντας κυρίως στους νέους:
- Τα προωθούν ως λιγότερο βλαβερά
- Υπονοούν ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν παντού γιατί δεν παράγουν καπνό
- Εμπορεύονται ξεχωριστά τη συσκευή από τη νικοτίνη για να αποφύγουν νομικούς περιορισμούς
- Έχουν πολύ ελκυστικές συσκευές και μεγάλη ποικιλία .
- Πωλούνται και σε «ειδικά» καταστήματα.
- Χρησιμοποιούν ειδικές διαφημιστικές τεχνικές (πολλά κανάλια , brands ambassadors κ.α)
Γιατί οι ιατροί είναι επιφυλακτικοί στη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου και των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού;
Οι εναλλακτικές αυτές μέθοδοι καπνίσματος έχουν αποτελέσει αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων στα ΜΜΕ σε όλη την Ευρώπη καθώς η πλειοψηφία των παρόχων υπηρεσιών υγείας εκφράζει επιφυλάξεις για την προώθηση και τη χρήση των προϊόντων. Μερικοί λόγοι είναι οι εξής:
1. Δεν είναι ασφαλή καθώς περιέχουν βλαβερές ουσίες:
Ένα βασικό θέμα που προβληματίζει την επιστημονική κοινότητα τη δεδομένη στιγμή είναι ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για τις πιθανές βλαβερές μακροχρόνιες συνέπειες για τον χρήστη.
Είναι απολύτως αποδεδειγμένο με πολλές μελέτες ότι από το ηλεκτρονικό τσιγάρο και το των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού παράγονται βλαβερές ουσίες. Κάποιες από αυτές ανιχνεύονται σε μικρότερη περιεκτικότητα σε σχέση με το κάπνισμα κανονικών τσιγάρων, ενώ άλλες χημικές ουσίες παράγονται μόνο από αυτά.
Πολλές από τις ουσίες αυτές, ασχέτως περιεκτικότητας είναι καρκινογόνες.Για παράδειγμα ανεξάρτητες έρευνες έχουν δείξει ότι από τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού παράγεται ακρολεΐνη (τοξική και ερεθιστική ουσία) μειωμένη σε σχέση με τα συμβατικά τσιγάρα μόνο κατά 18%, φορμαλδεΰδη (δυνητικό καρκινογόνο) κατά 26%, η βενζαλδεΰδη (δυνητικό καρκινογόνο) κατά 50% και TSNAs (καρκινογόνα) κατά 20%. Επιπλέον η δυνητικά καρκινογόνος ουσία ακεναφθένη ανιχνεύεται σε τουλάχιστον 3 φορές υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με τα συμβατικά τσιγάρα ενώ τα επίπεδα της νικοτίνης και της πίσσας έχουν βρεθεί να είναι σχεδόν ίδια με αυτά των συμβατικών τσιγάρων.
Όμοια κατά την παραγωγή ατμού από το ηλεκτρονικό τσιγάρο παράγονται πληθώρα γνωστών βλαβερών και καρκινογόνων ουσιών όπως οξείδια προπυλενίου, ακεταλδεύδη, φορμαλδεύδη, ακεταμίδη, ακετόνη, ακρολεΐνη, διεθυλενογλυκόλη, εθανόλη, , κυκλοεξάνια κα. Η ύπαρξη των βλαβερών αυτών ουσιών στο ηλεκτρονικό τσιγάρο έχει μελετηθεί επαρκώς σε πληθώρα μελετών λόγω της πολύχρονης κυκλοφορίας του.
Μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει μακροχρόνιες μελέτες για τις ακριβείς επιπτώσεις των προϊόντων αυτών στην υγεία ειδικά όσον αφορά στην εμφάνιση καρκίνου και καρδιοπαθειών. Αρκετές έρευνες ωστόσο έχουν δείξει ότι η χρήση των συσκευών αυτών έχει άμεσες και βραχυπρόθεσμες επιδράσεις σε σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού μας.
Για παράδειγμα το ηλεκτρονικό τσιγάρο προκαλεί αλλοιώσεις στη λειτουργία του πνεύμονα (βρογχόσπασμο, μείωση της ελαστικότητας, αύξηση του οξειδωτικού stress), της καρδιάς (αύξηση σκληρότητας αρτηριών) και αυξάνει την ευαισθησία του οργανισμού στην εμφάνιση λοιμώξεων.
Όμοια μια πειραματική μελέτη σε ζώα βρήκε ότι η έκθεση στο IQOS οδήγησε στη μείωση κατά 60% της λειτουργίας των αιμοφόρων αγγείων (κίνδυνος εμφράγματος και εγκεφαλικού), ποσοστό συγκρίσιμο με αυτό που προκαλεί το συμβατικό τσιγάρο, ενώ σε άλλη μελέτη βρέθηκε ότι οι χρήστες των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού μπορεί να έχουν την ανάγκη να καπνίζουν σε ένα τόσο γρήγορο ρυθμό που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένη πρόσληψη καρβονυλίων (δυνητικά καρκινογόνα) και νικοτίνης προκαλώντας έτσι υψηλά επίπεδα εξάρτησης από την νικοτίνη.
Η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου σχετίζεται τέλος με την εμφάνιση Οξείας Πνευμονικής Βλάβης που Σχετίζεται με το Άτμισμα (EVALI: E-cigarette Vaping-Associated Lung Injury) , μια κατάσταση που οδηγεί σε νοσηλεία ακόμα και στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας ή και στον θάνατο.
Είναι δελεαστικό να προτείνουμε στους καπνιστές να μεταφερθούν στα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού και στο ηλεκτρονικό τσιγάρο χωρίς να σκεφτόμαστε όλες τις συνέπειες. Η εμπειρία μας πχ με τα τσιγάρα φίλτρου και τα lights («ελαφριά») έδειξαν ότι τα ‘’ πιο ασφαλή’’ προϊόντα υπονομεύουν την επιθυμία των καπνιστών να διακόψουν και δεν έχουν βελτιώσει την υγεία των καπνιστών.
2. Διαιωνίζεται μια εθιστική συμπεριφορά στους καπνιστές:
Καθώς οι εναλλακτικές αυτές μορφές καπνίσματος έχουν την όψη και αίσθηση του κανονικού τσιγάρου, δεν υπάρχει κάτι που να προτρέπει τους χρήστες να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Ο εθισμός τους στα σωματικά και συναισθηματικά στοιχεία του καπνίσματος συνεχίζεται και διαιωνίζεται έτσι μια επίσης βλαβερή συμπεριφορά.
3. Αποενοχοποιείται η καπνιστική συνήθεια, γίνεται αποδεκτή μια βλαβερή συμπεριφορά κυρίως στα παιδιά αλλά και σε άτομα που έχουν κόψει ή προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα:
Η απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους και η συνεχής ενημέρωση για τις βλαβερές συνέπειες του έχει συμβάλει στην αλλαγή της αντίληψης περί καπνίσματος, κάνοντας το μη φυσιολογικό και μη αποδεκτό. Ο αντικαπνιστικός αυτός αγώνας έχει οδηγήσει σε μείωση του ποσοστού των καπνιστών σε πολλές χώρες και βελτίωσε θεαματικά το επίπεδο υγείας των πολιτών τους.
Όσον αφορά τις εναλλακτικές μορφές καπνίσματος, μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχαν περιορισμοί για τη χρήση του σε γραφεία και άλλους δημόσιους χώρους όπου το συνηθισμένο κάπνισμα απαγορεύεται. Η θέα ατόμων που καπνίζουν ηλεκτρονικά τσιγάρα και IQOS αλλά και η προώθηση του μηνύματος ότι είναι πιο ασφαλή οδηγεί στην αποδοχή τους ως μία εναλλακτική αντί του συμβατικού τσιγάρου.
Με τον τρόπο αυτό παρασύρονται τα άτομα που έχουν κόψει το κάπνισμα ή προσπαθούν να το κόψουν, να ξανακυλήσουν στη συνήθεια αυτή.
Όμοια δελεάζονται οι μη καπνιστές να ξεκινήσουν το κάπνισμα. Ο κίνδυνος αυτός φαίνεται να είναι ιδιαίτερα μεγάλος στα παιδιά. Προηγούμενες μελέτες έδειχναν ότι ο «πειραματισμός» (≥1 εισπνοή) με ηλεκτρονικό τσιγάρο εξαπλασίαζε (χ6) την πιθανότητα να γίνει κάποιος καπνιστής, ενώ οι καθημερινοί του χρήστες είχαν οκταπλάσιες (χ8) πιθανότητες να γίνουν «μόνιμοι» καπνιστές. Μάλιστα το 85% των μαθητών του Λυκείου θεωρούν «ακίνδυνη» τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου.
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι τα τελευταία στοιχεία που έχουμε για την Ελλάδα (2020) δείχνουν ότι ένας στους 5 (20%) νέους 15-24 ετών χρησιμοποιεί ηλεκτρονικό τσιγάρο και ένας στους 10 (11%) θερμαινόμενα προϊόντα, ενώ 4 στους 10 (38%) ξεκινούν το κάπνισμα τσιγάρου πριν τα 17 έτη ζωής!
Είναι επομένως οι εναλλακτικές μορφές καπνίσματος ο «δούρειος ίππος» για την εξάπλωση του συμβατικού τσιγάρου στους νέους?
4. Δεν έχουν σαφή αποτελεσματικότητα:
Παρόλο που πολλοί καπνιστές τα χρησιμοποιούν για να κόψουν το κάπνισμα, σπάνια το πετυχαίνουν. Σε μελέτες έχει φανεί ότι η αποτελεσματικότητα των ηλεκτρονικών τσιγάρων ως μέσα διακοπής καπνίσματος συγκρίνεται μόνο με αυτή των τσιχλών νικοτίνης και μάλιστα όταν αυτές δίνονται μόνες τους (ως μονοθεραπεία), πρακτική που σχεδόν ποτέ δεν εφαρμόζεται στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος. Για τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού δεν έχουμε ακόμη δεδομένα για την χρήση του ως μέσο για την διακοπή του καπνίσματος.
Οι καπνοβιομηχανίες άλλωστε το προωθούν μόνο ως ασφαλή εναλλακτική του συμβατικού τσιγάρου, και σαφώς περιέχει νικοτίνη σε εθιστικά επίπεδα γεγονός που το καθιστά μέσο διαιώνισης και όχι διακοπής του καπνίσματος.
Άλλωστε, οι εναλλακτικές αυτές μέθοδοι δεν μπορούν να συγκριθούν μεν την αποτελεσματικότητα των επιστημονικά αποδεδειγμένων μεθόδων διακοπής που χρησιμοποιούμε στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος μας.
Για τους λόγους αυτούς οι ιατρικές αρχές στην Ευρώπη, όπως για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρία, δεν έχουν εγκρίνει τις εναλλακτικές αυτές μεθόδους ως μέσα διακοπής καπνίσματος. Ο Αμερικανικός οργανισμός φαρμάκων πρόσφατα απαγόρευσε την χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου σε νέους κάτω των 18 ετών.
Πώς μπορώ να κόψω το κάπνισμα; Τι είναι το ΙΑΤΡΕΙΟ ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ;
Πολλοί άνθρωποι καταφέρνουν να κόψουν μόνοι τους το κάπνισμα, είτε απότομα ή με σταδιακή μείωση. Είναι βέβαια πολλές φορές δύσκολο και για το λόγο αυτό έχει βρεθεί ότι τα καταφέρνουν μόνοι τους λιγότεροι από 5 στους 100 ανθρώπους.
Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος
Τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος λειτουργούν στα ιδιωτικά ιατρεία πνευμονολόγων και σε μερικά νοσοκομεία. Οι πνευμονολόγοι που ασχολούνται με τη διακοπή του καπνίσματος έχουν λάβει ειδική εκπαίδευση τόσο κατά την εξειδίκευση τους όσο και σε ειδικά εντατικά σεμινάρια που οργανώνονται τακτικά από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρία.
Στα ιατρεία διακοπής εφαρμόζονται μελετημένες και εξειδικευμένες για κάθε ασθενή μέθοδοι καθοδήγησης και θεραπευτικής αντιμετώπισης (φαρμακευτικής ή μη) που καθιστούν την διακοπή μία εύκολη και ασφαλή πραγματικότητα για τον ασθενή με ποσοστά επιτυχίας πάνω από 80%.
Στο ιατρείο διακοπής καπνίσματος μπορούμε επίσης εύκολα και με ακρίβεια να:
- υπολογίσουμε τον βαθμό της εξάρτησης στη νικοτίνη με ειδικά ερωτηματολόγια.
- μετρήσουμε με ειδικό μηχάνημα την συσσώρευση στον οργανισμό σου του μονοξειδίου του άνθρακα (ενός δηλητηριώδους αερίου που παράγεται με το κάπνισμα) και να αξιολογήσουμε τόσο την εξάρτηση όσο και τον έναν σημαντικό διαρκή κίνδυνο που διατρέχεις καπνίζοντας.
- προσδιορίσουμε την βλάβη που έχει προκαλέσει το κάπνισμα στους πνεύμονες με την απλή σπιρομέτρηση και πιο ειδικά, με τον Πλήρη Λειτουργικό Έλεγχο της Αναπνοής (όπου υπάρχει ο κατάλληλος εξοπλισμός).
- να χορηγήσουμε τα εξαιρετικά ασφαλή και αποτελεσματική φάρμακα που διαθέτουμε πάνω από μια δεκαετία, τα οποία μειώνουν σημαντικά την εξάρτηση από το κάπνισμα και τα στερητικά συμπτώματα, κάνοντας την διακοπή καπνίσματος μια απλή διαδικασία.
Αρκεί η δική σου απόφαση για να αποτελέσει η μέρα αυτή σταθμό για τη ζωή σου.
Συμπεράσματα
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού:
- Είναι βλαβερά και εθιστικά.
- Υπονομεύουν την επιθυμία των καπνιστών να διακόψουν το κάπνισμα.
- Υπονομεύουν την επιθυμία των πρώην καπνιστών να παραμείνουν ελεύθεροι καπνού.
- Είναι ένα πειρασμός για τους μη καπνιστές και τους νέους ανθρώπους.
- Ενέχουν ένα κίνδυνο απομυθοποίησης της βλαβερής καπνιστικής συνήθειας.
- Ενέχουν ένα κίνδυνο ταυτόχρονης χρήσης τους με τα συμβατικά τσιγάρα.
Ο μόνος ασφαλής και πλέον αποτελεσματικός τρόπος διακοπής του καπνίσματος είναι με τη βοήθεια που θα λάβεις από τον πνευμονολόγο σου στα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος.
Δεν υπάρχει λιγότερο βλαβερό κάπνισμα Οι καπνιστές δεν θα πρέπει να ανταλλάσσουν ένα καρκινογόνο προϊόν με ένα άλλο.
